Η ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΑΝΤΡΕΑ ΓΚΟΛΦΙΝΟΠΟΥΛΟΥ, ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΜΟΡΦΗΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ, ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΩΝ ΤΥΠΩΝ ΚΑΙ ΒΙΟΜΟΡΦΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ, ΓΡΑΜΜΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΚΑΙ ΧΡΩΜΑΤΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ

Καλλιτέχνης που διακρίνεται για την συνέπεια και την συνέχεια των αναζητήσεων είναι ο Αντρέας Γκολφινόπουλος. Και δημιουργός που έχει την ικανότητα να διευρύνει και να πλουτίζει το μορφοπλαστικό του λεξιλόγιο, με νέες κατακτήσεις και προσωπικές διατυπώσεις. Κάτι που διαπιστώνεται σε μια οποιαδήποτε σύγκριση των παλαιότερων εργασιών με τις τελευταίες του, προσπάθειες του 1991-1992 στη ζωγραφική, και την πλαστική. Αυτές ακριβώς που παρουσιάζονται στην έκθεσή του τώρα και που δεν αφήνουν καμιά αμφιβολία για την συνέπεια και τον χαρακτήρα των αναζητήσεων του. Και στις οποίες ο θεατής διαπιστώνει την πορεία του, από την αξιοποίηση των γεωμετρικών τύπων στην εκμετάλλευση των βιόμορφων χαρακτηριστικών, ενώ επιτυγχάνει και μια σαφέστερη συνομιλία μορφών και χώρου, γραμμικών συνδυασμών και χρωματικών διατυπώσεων. Πιστός στον εαυτό του ο προικισμένος αυτός καλλιτέχνης κατορθώνει με τον τρόπο αυτό και με την μεταφορά του κέντρου βάρους σε άλλα σημεία να δώσει και νέες εκφραστικές προεκτάσεις στα έργα του. Γιατί τώρα όχι μόνο το κέντρο του βάρους μεταφέρεται από τα περισσότερο στατικά στα καθαρά κινητικά στοιχεία, αλλά και από τα αυστηρά γεωμετρικά θέματα στα βιόμορφα, τα οποία σε χαρακτηριστικές του προσπάθειες συνεργάζονται ή αντιτίθενται, συμφωνούν ή διαφωνούν και εισάγουν πάντα ένα γόνιμο διάλογο. Αλλά ας επιχειρήσουμε να πλησιάσουμε κάπως καλύτερα τον δημιουργό, την πορεία και τα έργα του.

Ο Αντρέας Γκολφινόπουλος που γεννήθηκε το 1943 στην Λυκοποριά Κορινθίας σπούδασε ζωγραφική τα χρόνια 1966-1970 στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών με δασκάλους του τον Ν. Νικολάου και τον Γ. Μόραλη. Και συνέχισε τις σπουδές του γλυπτικής-κεραμικής την περίοδο 1970-1973 στο Middlesex Polytechnic του Λονδίνου, ενώ έδειξε σχετικά νωρίς εργασίες του σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Από το 1975 θα διδάξει σχέδιο και χρώμα στο εργαστήριο Εσωτερικής Διακόσμησης του Αθηναϊκού Τεχνολογικού Οργανισμού (Δοξιάδη) και από το 1977 διδάσκει στη σχολή Γραφικών Τεχνών και Καλλιτεχνικών Σπουδών του Τ.Ε.Ι. στην Αθήνα. Από τα έργα του ιδιαίτερα πρέπει να μνημονευτούν οι τοιχογραφίες του με διάφορα υλικά και η διακόσμηση της έδρας Λογισμού των Πιθανοτήτων και Στατιστικής στην Πανεπιστημιούπολη Ζωγράφου με τίτλο "Πιθανότητες". Έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα με τις χαράξεις και προβλήματα της Χρυσής Τομής, και το 1981 καλεσμένος του Πανεπιστημίου Southwest του Τέξας, έδωσε διάλεξη με αυτά ακριβώς τα θέματα. Εργάζεται συνήθως με κόλλα, σκόνες και τέμπερα σε λινάτσα που ανταποκρίνονται καλύτερα στις αναζητήσεις του. Χρησιμοποιεί επίσης γενικούς τίτλους για τις εργασίες του, που κατά κάποιο τρόπο αναφέρονται στις αφετηρίες των αναζητήσεων του και στον χαρακτήρα των διατυπώσεων του. Έτσι θυμάται κανείς εκθέσεις όπως αυτή του 1985 με τον γενικό τίτλο "Πέτρινα Ερωτικά" και αυτή του 1989 με τίτλο "Αναδρομές". Με αυτά τα γενικά στοιχεία μας είναι πιο εύκολο να μελετήσουμε και να παρακολουθήσουμε την πορεία του και τις κατακτήσεις του.

Ότι διαπιστώνεται εύκολα στην ζωγραφική του Γκολφινόπουλου είναι η σύνδεση του τόσο με τις κατακτήσεις του Ν. Νικολάου και του Γ. Μόραλη, όσο και με την μαθητεία του στην κεραμική στην Αγγλία. Γιατί τα βιόμορφα θέματα σχετίζονται με τον Νικολάου, τα γεωμετρικά με τον Μόραλη και η διάκριση των επιφανειών σε τμήματα από την μελέτη της κεραμικής. Αλλά σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να ισχυριστεί κανείς ότι ο καλλιτέχνης δέχεται εξωτερικά και παθητικά τα στοιχεία των κατακτήσεων των δασκάλων του. Πάντα προχωρεί σε μια προσωπική και γόνιμη συνομιλία μαζί τους και έτσι κατορθώνει να φτάνει σ' ένα καθαρά δικό του μορφοπλαστικό ιδίωμα. Ένα ιδίωμα στο οποίο καθοριστικό ρόλο παίζουν προσωπικά βιώματα και συναντήσεις του με τον φυσικό χώρο και τον άνθρωπο, καθοριστικές αφετηρίες για τις διατυπώσεις του. Επίσης ίσως πρέπει στο σημείο αυτό να τονιστεί ότι ουσιαστικά η καλλιτεχνική δημιουργία του Γκολφινόπουλου βασίζεται σ' ένα προσωπικό συνδιασμό μαλακών και σκληρών θεμάτων, γραμμικών τύπων και χρωματικών αξιών, μορφής και χώρου, λογικής και φαντασίας. Έργα του όπως αυτά παλαιοτέρων του περιόδων, γνωστά παό την έκθεσή του του 1985 βασίζονται σχεδόν αποκλειστικά στο γεωμετρικό λεξιλόγιο. Γιατί ενώ χρησιμοποιούν στη σειρά του "Πέτρινα Ερωτικά", τύπους του φυσικού κόσμου - συνδυασμούς βράχων που συμπλησιάζουν - όπως και την ανθρώπινη μορφή τα μεταφέρουν σε καθαρά γεωμετρικά θέματα, που επιβάλλονται όχι μόνο από τις χρωματικές αξίες αλλά και από τις παρεμβολές της γραμμής. Ίσως ένα σημαντικό στοιχείο των έργων αυτών είναι η μνημειακοποίηση των μορφών, που ενισχύεται και από την ενότητα της χρωματικής επένδυσης. Στις "Αναδρομές" που παρουσιάστηκαν το 1989 η απομάκρυνση από την οπτική πραγματικότητα, ακόμη και από σχηματοποιημένη και γεωμετρικοποιημένη απόδοσή της, μαζί με ένα πιο ενεργητικό συνδυασμό των χρωματικών αξιών. Τώρα ακόμη και όταν διαφαίνονται στοιχεία της ανθρώπινης μορφής, όπως το πρόσωπο, έχουν μεταβληθεί σε ένα αφηρημένο γεωμετρικό σύνολο. Ιδιαίτερη εντύπωση στην περίπτωση αυτή είναι η μεγαλύτερη χρησιμοποίηση γραμμικών τύπων και η τονισμένη καθετότητα των μορφών. Με τον τρόπο αυτό εισάγεται και ένα είδος διαλόγου μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου επιπέδου, του χρώματος πάντα ενιαίου και των γραμμών, που αρθρώνουν την ζωγραφική επιφάνεια.

Σε μια νέα κατεύθυνση κινείται η καλλιτεχνική δημιουργία, ζωγραφική και πλαστική του Γκολφινόπουλου στις προσπάθειές του από δύο τελευταία χρόνια 1991-1992, που έχουμε στην τωρινή του έκθεση. Τα έργα ανήκουν πάλι σε μια σειρά με το γενικό τίτλο "Γυναικείο Σύννεφο" και διακρίνονται για ένα νέο και προσωπικό συνδυασμό γεωμετρικών τύπων και βιόμορφων θεμάτων ειδικά της γυναικείας μορφής του κεφαλιού περισσότερο. Νέο στοιχείο είναι πρώτα-πρώτα ο χώρος, ένας καθαρά εξωπραγματικός δηλαδή σουρεαλιστικός χώρος που αποτελεί περιοχή στην οποία κινούνται σύννεφα τα οποία καταλήγουν σε γυναικεία κεφάλια. Κεφάλια σχηματοποιημένα και με κάποια ιδεαλιστική τάση τα οποία υπέρκεινται σ' ένα οριζόντιο επίπεδο ενιαίο και αυστηρό. Ο χαρακτήρας των έργων τώρα καθορίζεται από την ακινησία του πρώτου επιπέδου και την κίνηση του δευτέρου - δηλαδή του κάτω και του επάνω τμήματος, του στατικού και γεωμετρικού και του κινητικού και του βιόμορφου. Με διαφοροποιήσεις στα χαρακτηριστικά του γυναικείου προσώπου και των νεφών που το σχηματίζουν ο καλλιτέχνης επιχειρεί και κατορθώνει να προβάλει διάφορες καταστάσεις, φόβο ή λύπη, κούραση ή στόλισμα και άλλα. Αυτό το σημειώνει κανείς αν μείνει κάπως περισσότερο και μελεήσει ιδιαίτερα μερικά από τα πιό χαρακτηριστικά έργα της σειράς. Και θα διαπιστώνει ότι ο καλλιτέχνης πέρα από τον συνδυασμό στάσης και κίνησης γεωμετριών και βιόμορφων τύπων, είναι και η σύνθεση που τον βοηθάει να ολοκληρώσει το συγκεκριμένο περιεχόμενο κάθε θέματος - τύπου που παρουσιάζει. Έτσι στο "Γυναικείο Σύννεφο Τρομαγμένο", δεν είναι μόνο το μισάνοιχτο στόμα που μας εισάγει στο περιεχόμενο του έργου, αλλά και η όλη οργάνωση με την επικράτηση των οριζόντιων περισσότερο θεμάτων. Αντίθετα στο "Γυναικείο Σύννεφο Λυμηπένο I, II, III, IV είναι τα περισσότερο πτωτικά θέματα που δίνουν τον τόνο. Με διαφοροποιήσεις στα χρώματα και πάντα την αντίθεση του κάτω στατικού με το επάνω κινητικό τμήμα, είναι ουσιαστικά τα μορφοπλαστικά στοιχεία που δίνουν τον τόνο και ολοκληρώνουν το εκφραστικό περιεχόμενο των έργων. Στη σειρά "Γυναικείο Σύννεφο Πληγωμένο" έρχεται να προστεθεί το θέμα του δόρατος που διαπερνά το σύννεφο - γυναικεία μορφή και πλουτίζει και με νέες εκφραστικές προεκτάσεις τη ζωγραφική επιφάνεια. Γιατί εδώ στο στατικό οριζόντιο επίπεδο στο οποίο απαντούν τα κινούμενα βιόμορφα θέματα του επάνω, έχουμε και την ενεργητική παρεμβολή του ακοντίου που φορτίζει με ένταση το σύνολο. Ενεργητικό και δυναμικό διαγώνιο θέμα το κοντάρι υποβάλλει τον χαρακτήρα του θέματος και πολύ περισσότερο του προσθέτει και ένα καθαρά δραματικό περιεχόμενο. Στη σειρά "Γυναικείο Σύννεφο Κουρασμένο" είναι περισσότερο τα ανοδικά θέματα που δίνουν τον τόνο. Έτσι παρά τον τίτλο τα έργα δίνουν ένα περισσότερο αιδιόδοξο περιεχόμενο καθώς το κεφάλι εμφανίζεται ανασηκωμένο μαχητικό και χωρίς να φαίνεται ότι υποτάσσεται ακόμη και στην κούραση του. Στο "Γυναικείο Σύννεφο Στολισμένο" τόσο τα κάπως πλουσιότερα χρώματα όσο και ο μεγαλύτερος συνδυασμός καμπυλογράμμων θεμάτων δίνουν με σαφήνεια το περιεχόμενο του θέματος. Εδώ μάλιστα εμφανίζεται με περισσότερο θεματικά και εκφραστικά στοιχεία και το πρώτο επίπεδο, γεγονός που χρησιμοποιείται για να τονιστεί σαφέστερα ο χαρακτήρας του συνόλου.

Και στην πλαστική του Γκολφινόπουλου καθώς και στα κεραμικά του έχουμε το ίδιο ουσιαστικά μορφοπλαστικό λεξιλόγιο. Αυτό φαίνεται καθαρά στο "Γυναικείο Σϋννεφο" σε μπρούντζο του 1992 όπου και πάλι το κάτω τμήμα είδος βάσης διακρίνεται για τα στατικά οριζόντια στοιχεία, ενώ το επάνω ανθρώπινο κεφάλι για τα κινητικά και βιόμορφα. Εδώ ακόμη φαίνεται ότι ο καλλιτέχνης αξιοποιεί και στοιχεία από τις παλαιότερες διατυπώσεις του, γιατί παρεμβάλλει και γραμμικούς τύπους που απαντούν κατά κάποιο τρόπο στα καμπυλόμορφα θέματα. Με τα δύο κηροπήγια του, Ι και ΙΙ από το 1991 διαπιστώνονται τα ίδια στοιχεία, ενώ τον τόνο τον δίνει ουσιαστικά όχι τόσο το σχήματοποιημένο κεφάλι, που μπορεί να θεωρηθεί και σαν βάση, όσο το κάθετο θέμα που επιβάλλει βεβαιότητα, ασφάλεια και αισιοδοξία. Ανάλογα στοιχεία έχουμε και με το κεραμικό του "Φρουτιέρα", όπου το γυναικείο κεφάλι συνδιάζεται με τα καμπυλόμορφα ΄θεματα των φρούτων και ολοκληρώνεται με την ενεργητική φωνή των χρωμάτων. Με τα έργα του, ζωγραφικής, πλαστικής, κεραμικής, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο καλλιτέχνης κινείται σε μια καθαρά προσωπική κατεύθυνση στην οποία συνοψίζονται όλες οι παλαιότερες αναζητήσεις και επιβάλλονται σαφέστερα νέα χαρακτηριστικά.

Με τις τελευταίες προσπάθειες του, ο Γκολφινόπουλος φαίνεται ότι εγκαταλείπει ή περιορίζει τον ρόλο της γεωμετρίας και της λογικής για να δώσει μεγαλύτερο βάρος στην ελευθερία και την φαντασία. Σ' ένα χώρο φανταστικό κινούνται μορφές που βασίζονται όχι πιά στα στατικά στοιχεία αλλά στα κινητικά και δυναμικά, σύνολα στα οποία συνδιάζονται καμπυλόμορφα θέματα και μπαρόκ τύποι. Τον καθοριστικό ρόλο τον οποίο είχαν στις παλαιότερες προσπάθειες τα οριζόντια, κάθετα και διαγώνια μορφώματα και γραμμικά στοιχεία τον έχουν πάρει τώρα τα καμπυλόμορφα και επεκτατικά που διευρύνουν και με νέα εκφραστικά χαρακτηριστικά τα έργα του. Τα χρώματα του πάντοτε ενιαία και συγκρατημένα χρησιμοποιούνται για να υποβάλλουν κατά κάποιο τρόπο τον χαρακτήρα των έργων του. Στην σαφήνεια των περιγραμμάτων και την κίνηση των μορφικών συνδυασμών τα χρώματα έρχονται να αξιοποιήσουν καλύτερα τις προθέσεις του καλλιτέχνη. Με τις νέες του προσπάθειες ο Γκολφινόπουλος αποδεικνύει ότι δεν εφησυχάζει στις κατακτήσεις του, αλλά συνεχίζει τις αναζητήσεις του για να μπορέσει να εκφράσει καλύτερα τις προθέσεις του. Με το πέρασμα του από την παντοδυναμία της λογικής και την έμφαση στη γεωμετρία σε μια άλλη κατεύθυνση στην οποία η φαντασία έχει και αυτή τα δικαιώματά της, μας δίνει έργα σ' ένα καθαρά προσωπικό εκφραστικό ιδίωμα που διακρίνεται για τις δυνατότητές του. Εξαιρετικός σχεδιαστής και κάτοχος των εκφραστικών δυνατοτήτων του χρώματος μας υποβάλλει ένα κόσμο ποιητικό και μαγικό που δεν αφήνει αδιάφορο τον θεατή. Μια ζωγραφική και γλυπτική που διακρίνεται για την πηγαιότητα και την αμεσότητά της, την εσωτερικότητα και την εκφραστική της δύναμη.


Νοέμβριος 1992

ΧΡΥΣΑΝΘΟΣ ΧΡΗΣΤΟΥ
Καθηγητής της Ιστορίας της Τέχνης
Ακαδημαϊκός